Stikkord

rain water, red wheel barrow, william carlos williams

The Red Wheelbarrow

so much depends
upon

a red wheel
barrow

glazed with rain
water

beside the white
chickens.

– William Carlos Williams

Smarte ungar

Ja, skammen først. Psykologmamma påstår ho har smarte ungar. Måte på myrsnipe, steikepanne i hovudet. Kanskje ingen tenker det, men fy fader så mykje ein tenker det sjølv.

Og så litt meir skam. For psykologmammaen var sånn sjølv. Sånn unge som dovna ned på eit underytande latmannsliv utan å gjere lekser i 12 år, utover stilar og avskriving av elevøvingar i kjemien (jepp). Sklei sidelengs inn på universitetet og tenkte å stramme seg opp, las gjennom deler av pensum og oppdaga at laud jammen var like lett som 5 på gymnaset, og folk som får meir enn 5 har overanstrengt seg. For kul for skule.

Nei. Ikkje for kul for skule. For skamfull.

I dag har eg vore på forelesning. Om smarte ungar og korleis dei har det på skulen. Dei andre i salen var hovudsakleg lærarar, og først då spørsmålsrunden etter første time kom gjekk det opp for meg at eg var tilbake på skulen.
Dei andre ungane i klassen gjorde seg til, gjorde dei ikkje? Det er då ikkje mogleg å ikkje vite korleis ein stiller opne spørsmål, om ein er lærar? Forelesaren sa det jo til og med? Det var klypt ut i papp.

Eg sat framme. Forelesaren bøygde seg ned og las notatene mine.
«No vil eg høyre dine spørsmål,» sa ho.
«Nei, høyr dei andre sine,» sa eg.
«Det er på tide at du blir spurt,» sa ho.

Og då kom klumpen i halsen.
Etterpå fortalte ho om skulekvardagen til dei flinke elevane. At ho på skuleobservasjonar på enkeltelevar såg at ikkje ein einaste lærar hadde blikkontakt med den flinke eleven i løpet av ein skuledag, langt mindre snakka til barnet.

For slik er det. Det handlar ikkje om å vere genial eller trenge spesialundervisning. Det handlar om å slutte å rekke opp handa. Det handlar om å slutte å spørre. Det handlar om å føle seg einsam.
Einsam og skamfull og til bry.

Slik var heile mi skuletid. Eg ønsker ikkje at mine born skal bli geniforklarte eller komme på smartingskule. Eg ønsker at dei skal bli sett. Spurt. Slik alle andre barn blir.
At dei ikkje skal bli sittande og drodle i norskboka, tenke på andre ting og gøyme unna kva dei enn måtte ha å by på.

Guttungen får ny lærar til hausten, og eg anar ikkje korleis eg snakkar med henne om dette.
Lærarane i salen i dag, etter å ha fått eit enkelt og fint foredrag som tok dette på kornet utan å gjere det vanskeleg, stilte slike spørsmål på slutten:
«Korleis skal lærarar få tid til å gjere endå meir?»
«Desse ungane klarar seg bra fagleg, bør me ikkje prioritere dei som treng hjelp istaden?»

Det står ein mur mellom meg og læraren. Min skam. Eg veit ikkje korleis eg går gjennom den.
Men no har eg grått i ein time og det var i grunnen godt.

«Det er på tide du blir spurt.»
30 år for seint, men fint likevel.

Skjør, mektig

Ein er ikkje berre debutant med første bok. Ein er debutant alltid. Første gongen alt. No er det første gongen eg skal skrive andre og siste boka om Eirabu.

Det er no boka er best. Det er no denne boka blir betre enn den førre, det er no alt samlast og løftast opp i dei geniale, litterære sfærer der intet menneske har satt sin fot, utanom favorittforfattarane mine sjølvsagt. Det er no eg kan sitje på altanen og drikke corona med limebåt i tuten mens eg intervjuer meg sjølv på engelsk, og må forklare om skriveprosess og korleis det er å slå gjennom i heile verda med eit brak. Som forfattar av mi andre bok er eg best, boka er best, alt er best, akkurat no.

Samstundes er førsteboka ute. Den er forlengst trukke ned frå dei geniale skylag, har gått gjennom heile realiseringsprosessen, og har blitt til bok i handelen. Ei bok som ein gong var like genialt svevande på planleggingsstadiets gyldne skyer over røynda. No er alle draumar og planar tilbakelagt, no er det ingenting som kan endrast, og det fins folk der ute som les.

Som forfattar av den første boka er eg ikkje mektig, genial, storslagen eller skråsikker. Der er eg sår, skjør, tilstades, høfleg, sit litt på sidelinja og takkar for gratulasjonar, mens eg har litt vondt i magen. Det er som med bryllup og gravferder. Du har kontrollen på deg sjølv heilt til det dukkar opp eit kjent ansikt du ikkje var budd på. Så kjem tårene.

Mine kom i dag.
Det har vore fantastiske lesarmeldingar rundt om på bloggar, avisene har vore meir «balanserte», men jamnt over har eg fått skryt og folk har likt Song for Eirabu- Slaget på Vigrid.

Det begynte eigentleg i går. Ein knute eg ikkje visste var der, ga slepp. Aina Basso hadde skrive bokmelding, og eg merka at eg hadde vore nervøs på førehand. Ho skriv sjølv så poetisk og knapt, og er Samlagetforfattar med solid nynorskkunne. Ho les dikt og ho les høglitterære og kulturtrendy romanar, ho har god smak og kan meir enn meg om det meste som har med litteratur å gjere. Eg merka det var skummelt, eg følte eg hadde sendt boka mi på slottsmiddag utan å vere sikker på om den hadde skikkeleg bordskikk, om den ville klare seg greit, bra nok, drite seg ut, kjenne seg beklemt.
Aina si omtale ligg her.

Og så i dag, Idsartha. Dama som har møtt Neil Gaiman fleire gonger, ikkje fordi ho er amerikansk kjendisforfattar, men fordi ho har vore fantasylesar så lenge, kjent sjangeren og kven som er verdt å lese så lenge at ho har stått i små køar på Outland lenge før me andre fekk med oss at det sjørøvarskipet der, det brasar visst inn i himmelen.

Det knakar litt i nakken, noko brest, noko som har halde seg saman og budd seg på det verste: At dei som verkeleg har greie på det eg driv med skulle forkaste det.

Idsartha si omtale ligg her.

Eg skriv ny bok. Eg er den mektigaste forfattaren i universet.
Eg har gitt ut bok. Eg er skjør og lettrørt.

Drake, eg skal skrive deg. Ingen kan knuse Skjør Mektig på raude dagar.

Nær og borte

Eg sit her ved pc-en, eg er slett ikkje borte. Men eg les altså gjennom korrekturen. Boka er ferdig skrive, ferdig språkvaska, og no snart ferdig korrekturlese.

Eg har stive skuldre, høgre peikefingertupp klør og prikkar, eg er redd og eg er sur og stressa.

Leveringsblues.
Torsdag morgon er ny (og aller siste) korrekturfrist, fredag morgon er siste illustrasjonsfrist.

Eg har separasjonsangst, prestasjonsangst, det er tristesse og mageknip og hovudverk.

Eg skal blogge og vere blid igjen snart. Ber over med meg.

Boblekokong

Eg har vore i overkant kjenslevár denne sommaren. No har eg pakka meg inn igjen. Litt eller mykje, eg veit ikkje heilt. Eg likar å styre livet mitt med hovudet, og då kan eg ikkje gå rundt med hjarta i hendene og nervene subbande i bakken etter meg som manettrådar.

Det er berre ingenting som heiter gratis lønsj, og no har eg sett på kostnadene. Sterke kjensler og så pakke dei inn i ein kokong av bobleplast? Prisen er at eg ikkje kan skrive. Så no må eg vikle meg litt ut av boblekokongen igjen, sjå kva eg tåler, sjå kva eg maktar.

Skrive bok er ti prosent talent og nitti prosent hardt arbeid. Fiks på brøken etter smak og erfaring, men folk pleier jo seie slikt. Og sjølv om folk flest er idiotar hender det dei har rett.

Det er berre at hardt arbeid ikkje er nok. Dei siste ti prosenta må også vere der. Talent, tja. Veit ikkje heilt. Men drivkraft, kjensler, engasjement, vilje til å gje på. Viljen og evnen til å bruke alt ein har for å få det til. Går ikkje i boblekokong, altså. Vikle, vikle. Ut igjen.

Det har løsna litt no, då. Eg har skrive meir denne veka.

Gaah!

Altså. Heilt ærleg. Eg er mot industrielt landbruk der grisar ikkje får gå fritt ute, der tusen såkalla frittgåande høns hakkar kvarandre ihjel fordi dei ikkje kan bli ferdig med rangeringa i så store grupper. Eg er mot å halde pelsdyr med store naturlege territorier i små bur tett på kvarandre, så dei er evig stressa og mismotige. Eg er mot å henge dyr opp ned før ein skjærer halsen over på dei og lar dei blø ihjel.

Men å verne om iberiasnigelen i Noreg fordi naturen kjem i ubalanse om ein utryddar ein art som nyleg er komme hit og ikkje har naturlege fiendar?

Og at me ikkje skal vere slemme mot sniglane fordi det kan vise seg i framtida at dei likevel kan føle smerte?

– Vi er ikke begeistret for at løsningen skal være å drepe sneglene. Vi antar i dag at sneglene ikke kan føle smerte og ubehag, men slik har man jo tenkt om dyrearter tidligere hvor det viste seg at de kunne føle smerte likevel. Om de faktisk kan føle smerte, er det ikke akseptabelt å drepe dem. Der man er i tvil, skal man være føre var, sier informasjonsansvarlig i Dyrebeskyttelsen Norge, Odd Harald Eidsmo.

Hohoho! Du kan komme her og ta med deg alle dei tusenvis av sniglane som tyt fram i hagen min, og ta dei med deg heim, Eidsmo. Du kan ha dei hos deg og kose med dei og fore dei med salat. Velbekomme. Jo fortare du kjem, jo fleire reddar du frå saksa mi.

Og veit du, bioforsker og professor i landbruksmeteorologi, Arild Andersen, ved Universitetet for miljø og biovitenskap på Ås, du kan asfaltere din eigen hage.
Eg føretrekk liksom planter i min.

– Man trenger ikke drepe sneglen for å bli kvitt den. Ofte kan det være vel så effektivt å fjerne sneglens livsgrunnlag. Mitt hovedråd er å anlegge hagen slik at sneglene ikke trives der. Sneglen liker hager med mye mat, fuktighet og gjemmesteder. Dersom dette tas vekk, vil mest sannsynlig også sneglen forsvinne av seg selv, forteller Andersen.

Gaaah!

Det er nemt at gøre nar

Å gjere narr av folk som er alvorlege, engasjerte og ordentlege er det lettaste av alt. Alvoret i seg sjølv blir latterleg, engasjementet og forsøkene på å seie noko seriøst og fornuftig. Berre gjenta alvorlege, engasjerte folk sine ord med tullestemme. Høyr kor dumt det blir.
Heile nittitalet prøvde all verdas stand-up-komikarar seg på denne relativt lette øvinga.

Det er verkeleg lett å gjere narr.
Det er mykje vanskelegare å gjere noko alvorleg og skikkeleg. Å seie det ein faktisk meiner, og forsøke å nå fram til andre. Å argumentere, og motargumentere, ikkje for å kverulere, men for å stille seg så ærleg og naken ein kan, og rekke ut til andre.

Det er lett å sjå det komiske ved folk som meiner noko ein er usamd i. Det er lett å herme etter dei, framfor å forklare kva ein sjølv trur på.

Det er vanskeleg å ransake seg sjølv og sine eigne haldningar og meiningar. Det  er vanskeleg å stille seg sjølv open for andre, utan humor, utan forsvar.

Eg er takksam for alle desse møtene me har her. I kommentarfelta her, i kommentarfelta dykkar. Det fins alvor her. Forsøk på å rekke fram til kvarandre. Det er mykje humor, men forbløffande sjeldan at folk gjer narr.

Tusen takk.

You are a sad, strange little man, and you have my pity. Farewell.

– Buzz Lightyear

Hjortefar og reklame

Eg har vore i sommarhuset igjen. Det blir snart meiningslaust å kalle det sommarhus, så mykje som eg er der om vinteren. Men eg nektar å kalle noko hytte, når det er eit hus. Eit heilt ordentleg hus der det har budd folk i fleire hundre år. To stover, fire soverom og plass til å danse ein litt forsiktig vals på kjøkenet. Snart også fliselagt bad med dusj. Men ikkje enno. Eg har vaska håret i kjøkenvasken denne veka.

Eg er der for å skrive, men eg går litt til og frå. Og så ser eg litt fjernsyn. Det gjer eg aldri ellers. Og så grin eg, og snakkar med meg sjølv. Mannen min meiner eg ville vore verdas dårlegaste einebuar. Eg hadde klart meg fint, eg.
Eg snakkar med med sjølv og innbildte tilstedeverande mens eg lagar kaffi, og mens eg går ut og tar meg ein røyk. Det er så stille der. Heilt, heilt stille. Når det er vindstille er det verkeleg stille. Utpå kvelden held ugla meg med selskap. Sist månad høyrde eg hjorten tasle i skogen. Hjort taslar ikkje, men det høyrest slik ut. No er det ikkje tasling i skogbrynet meir, for eg har trakka opp alle hjortefara. Me kan godt kalle det research. Men hjorten likar ikkje å gå der eg har vore og slengt frå meg hår og duft.

Eg sat ganske lenge oppe på ein mosegrodd husmannsplass oppe i skogen. Eg trur i alle fall det var ein plass. Om det var ein eigen gard, har dei vore veldig opptekne av utsikt. Eg trudde i alle fall folk gjerne ville ha kort veg til sjøen. Før som no. Kan hende Kvinnherad kommune sine fascistiske byråkratar var i virke allereie i middelalderen.
«Nei, nei, ikkje bygge i strandsona! Nei, nei, ikkje selge uthuset samstundes som du sel huset ditt, det er ein driftsbygning!» Kan hende kom dei med svartkledde og væpna menn, slik futen gjorde. Ei slik historisk tilknytning ville jo forklare den overdrivne maktutøvinga dei føler er på sin plass i dag.
Men eg skulle ikkje snakke om kommunen. Eg skulle i grunnen ikkje snakke om ugla eller hjorten heller, sjølv om dei har vore godt selskap.

Eg skulle vise fram ein reklame som fekk meg til å grine. Ja. Det er heilt sant.

Eg syns ikkje nokon skal kjøpe seg ny mobiltelefon, berre så det er sagt. La ver med det. Den gamle virkar sikkert fint, og om den ikkje gjer det bør du klage. Ikkje kjøp ny.

Eit rom for meg sjølv

Kan hende burde eg slett ikkje leike forfattar. Kan hende burde eg innsjå at eg er for kresen og sart og vanskeleg. Eg klarar ikkje skrive bok på kveldstid.

Verda er full av folk som er i 100% jobb og riv av seg bøker med begge hender likevel. Men eg må slutte i arbeid på grunn av mitt sarte sinn.
Eg klarar ikkje eingong skrive noko når eg har ein sjuk unge heime. Ikkje eingong om den sjuke ungen sit musestille i sofaen og ser film. Ikkje eingong då ho sovna, stakkars lita, blei det noko skriving på meg.

No skal eg dra ut på ein gard på ei lita øy, og fyre i ovnen og ikkje ha internett, og vaske håret i kjøkenvasken og sove med to dyner og pledd.
Det kan ikkje vere meining skapt i at det skal så forbaska mykje til for at eit vanleg, oppegåande menneske får til å konsentrere seg.
Heilt ærleg.

Eg duger sikkert ikkje til dette.

Eg er sikkert ein svermerisk middelmådighet.

Akk o ve.

Uleseleg, utydeleg

For her er.
Men forsvann.

Og du kan ikkje høyre
ikkje sjå
ikkje ta på

mine ord
for her er berre tekst
no
berre mine skrivne ord

teikn på
symbolbruk
om einsemd.